İlginç Beyin Yanılsamaları

Chronostatis

Chronostasis (Yunanca χρόνος, chrónos, “zaman” ve στάσις, stásis, “ayakta”), beyinde yeni bir olayın veya görev talebinin ortaya çıkmasını takiben ilk izlenimin ortaya çıktığı bir zamansal yanılsamadır. Örneğin, kronostasis geçici olarak bir hedef uyaran üzerinde sabitlendiğinde, hemen bir sakkad (yani, hızlı göz hareketi) takiben ortaya çıkar. Bu, hedef uyaranın (yani, postaccadic stimulus) algılanan zamansal süresinde aşırı bir tahminde bulunur. Bu etki, görünen süreleri 500 ms’ye kadar uzatabilir ve görsel sistemin algıdan önceki olayları modellemesi fikriyle tutarlıdır.

Bu yanılsamanın en iyi bilinen versiyonu durdurulan saat yanılsaması olarak bilinir, ki burada bir kişinin bir saatin yelkovan hareketine ilişkin ilk izlenimi, kişinin yönlendirilmiş dikkatini (yani sakatatı) saate doğru algılamasıdır.

Bu yanılsama işitsel ve dokunsal alanda da ortaya çıkabilir. Örneğin, bir çalışma, bir telefondan bir zil sesini dinlediğinde, alıcıyı bir kulağından diğerine tekrar tekrar değiştirdiğinde, arayanın, yüzükler arasındaki zamansal süreyi abartmasına neden olduğunu düşündürmektedir.

Kappa Etkisi

Kappa etkisi veya algısal zaman dilatasyonu, gözlemciler farklı lokasyonlarda ardışık olarak uygulanan duyusal uyaranlar arasındaki geçen süreyi yargıladıkları zaman ortaya çıkabilen zamansal bir algı yanılsamasıdır. Ardışık uyaranların bir dizisini algılamak için, özneler, uyaranlar arasındaki mesafe yeterince büyük olduğunda ve birbirinin yeterince küçük olduğu zaman geçen süreyi küçümsemek için iki ardışık uyaran arasında geçen süreyi abartma eğilimindedir.

Kappa etkisi, görsel (ör., Işığın yanıp sönmesi), işitsel (ör., Tonlar) veya dokunsal (örneğin, deride musluklar) uyaranı ile meydana gelebilir. Kappa etkisinin birçok çalışması görsel uyaranlar kullanılarak yapılmıştır. Örneğin, üç ışık kaynağı, X, Y ve Z’nin, her bir flaş arasında eşit zaman aralıklarıyla karanlıkta art arda parıldadığını varsayalım. Eğer ışık kaynakları farklı pozisyonlarda ise, X ve Y Y ve Z’den daha yakınsa, X ve Y yanıp sönmeleri arasındaki zamansal aralık Y ve Z yanıp sönmeleri arasındakinden daha kısa olarak algılanır. Kappa etkisi, frekansta hareket eden işitsel uyaranlarla da gösterilmiştir. Bununla birlikte, bazı deneysel paradigmalarda işitsel kappa etkisi görülmemiştir. Örneğin, Roy ve diğ. (2011), kappa etkisinin tahmin edilmesinin tersine, “Zaman aralıklarını işaretleyen ses kaynakları arasındaki mesafenin arttırılmasının, algılanan sürenin azalmasına yol açtığını” bulmuşlardır.